DE POETICA 1-5

Aristotelis Liber de Poeticam ab A. Riccobono…Latine Conversa et Clarisimis Partitionibus ac Notationibus ad Oram Libri Positis Illustrata, Venetiis, 1584. 1447a-1450b

DE POETICA

ANTONIO RICCOBONO INTERPRETE

1 Perfectum

1) 1/1 (Perfectum). Del número de tópicos de que tratará la obra. De los nombres de cada uno de ellos.

2) 1/2 (Perfectum). Que las especies de la poética son seis. De sus nombres. De lo que son. Del número de diferencias que diferencian a las especies de la poética. Del nombre de las diferencias que diferencian a las especies de la poética.

3) 1/3 (Perfectum). Del número de diferentes medios que sirven a la imitación. De sus nombres. Del número de especies de la poética que usan los medios del rítmo o de la entonación. De sus nombres. Y de si los usan ambos y, si los usan, cuáles, y de si usan uno sólo y, si usan uno sólo, cuál y qué imita.

4) 1/4 (Perfectum). Del número dual de las especies de la poética que usan el medio de la narrativa. De la característica común a ambas: la anonimidad, o la falta de un nombre común para ellas. Del nombramiento vulgar que se le da a las dos especies de la poética que usan el medio de la narrativa. Y de la apelación vulgar que se le da a los poetas que componen alguna de las dos especies narrativas de la poética.

5) 1/5 [1447b 16-23] (Perfectum) Que no todo el que escribe por medio de metros es un poeta, aun si éstos son de un género o de varios.

6) 1/6 (Perfectum) [1447b 23-28] Que los medios para imitar o bien se usan todos o bien unos.

7) 1/7 (Perfectum) De lo que se dijo en este primer capítulo.

2 Perfectum

8) 2/1 (Perfectum) [1448a 1-9]. De lo que haya de ser imitado (πράττοντας;agentes). Cuántos y cuáles sean los carácteres del agente en general. De las tres relaciones entre ésto que haya de ser imitado y lo que somos nosotros: de la superioridad (βελτίονας;meliores quam), la semejanza (καθ’ ἡμᾶς;etiam tales) o la inferioridad (χείρονας; peiores). Que lo que es imitado por Polignoto, por Pausón y por Dionisio difiere. Que, en general, cada imitación tiene de distintivo lo que imite.

9) 2/2 (Perfectum)

10) 2/3 (Perfectum) De la diferencia entre la tragedia y la comedia en lo que respecta a lo que es imitado por una o por otra.

11) 3/1 (Falta formalizar)

12) 3/2 (Perfectum). Acerca de cuántas son y cuáles nombres tienen las diferencias de la imitación dichas anteriormente. | Y por qué Sófocles es el mismo imitador que Homero. | Y por qué, en otro sentido, Sófocles es el mismo imitador que Aristófanes.

13) 3/3 (Falta el puro final, dificil)

14) 3/4 (Perfectum)

15) 4/1 (Perfectum)

16) 4/2 [1448b 20-24] (Perfectum)

17) 4/3 (Falta bastante)

18) 4/4 (Imperfectum)

19) 4/5 (ir-iniciado únicamente)

20) 4/6

21) 4/7

22) 4/8

23) 4/9

24) 5/1

25) 5/2

26) 5/3

27) 5/4

28) 5/5

I De natura poesis

1447a De poetica et ipsa et formis ipsiuis, quam vim habeat unaquaeque, et quomodo oporteat componi fabulas, si habitura sit se recte poesis, praetera vero ex quot et qualibus constet partibus, similiter autem et de aliis quae eiusdem methodi sunt, dicamus incipientes secundum naturam primum a primis [1]

Iam vero epopoeia et tragoediae poesis, praetera comoedia et dithyrambopoetica, et auleticae máxima pars et citharisticae, omnes sunt imitatio in universum. differunt autem inter se tribus: aut enim quod genere diversis imitantur, aut quod diversa, aut quod diverso et non eodem modo [2].

Ut enim et coloribus quidem per artem partim vero per consuetudimen, alii autem utrisque, sic in dictis artibus omnes faciunt imitationem in numero et oratione et habermonia, atque his separatim aut mixtis. ut harmonia quidem et numero utuntur solum et auletica et citharistica, et si quae aliae sunt tales potestate, ut fistularum. ipso autem numero imitantur sine harmonia, qui sunt inter saltatores: etenim isti per figuratos números imitantur et mores et perturbationes et actiones [ir].

1447b Epopoeia vero solum sermonibus nudis vel metris, et his sive mixtis inter se sive uno aliquo genere utens metrorum, qualis fuit usque adhuc. non enim rem communem possemus nominare Sophronis et Xenarchi mimos et Sobratis sermones, neque si quis per trimetra vel elegos vel alia quaedam talia conficeret imitationem ; nisi quod homines coniungentes cum metro ipsum fingere, alios quidem elegorum fictores alios vero epicorum fictores nominant, non secundum imitationem sed communiter secundum metrum appellantes poetas [ir].

Etenim si medicinae aut musicae aliquid per metra proferunt, sic appellare consueverunt: nihil autem commune est homero et Empedocli praeter metrum; quare illum quidem poetam iustum est appellare, hunc vero physiologum magis quam poetam. similiter vero etiam si quis omnia metra miscens [non] faciat imitationem, quemadmodum Chaeremon fecit Centaurum, mixtam rhapsodiam ex ómnibus metris, iam poeta non est appellandus [ir].

Atque haec quidem hunc in modum explicata sint. sunt autem aliquae quae ómnibus utuntur iis quae dicta sunt, nempe numero et concentu et metro, sicut dithyrambicorum poesis et nomorum. praetera tragoedia et comoedia. differunt vero, quod illae quidem simul ómnibus, hae vero secundum partem [ir].

Atque has quidem dico differentias artium, in quibus faciunt imitationem [Ver traducción fiel].

II De origine poesis

1448a Quoniam autem ii qui imitantur agents imitantur, necesse vero est eos aut bonos aut malos esse (mores enim ferme hos consequuntur solos : nam vitiositate et virtute in moribus differunt omnes), aut meliores quam secundum nos aut peiores aut etiam tales, ut ex pictoribus Polygnotus quidem meliores, Pauson vero deteriores, at Dionysius similes pingebat. manifestum autem est quod et ex iis quae dictae sunt imitationibus unaquaeque habebit has differentias, et erit diversa eo quod diversa imitabitur [ir].

Nam in saltatione et auletica et citharistica possunt esse huiusmodi dissimilitudines. et circa sermones et nuda metra, ut Homerus quidem meliores, Cleophon vero similes : at Hegemon Thasius, qui parodias, et Nicocharis, qui Deiliada, peiores. similer vero etiam circa dithyrambos et circa nomos, ut qui fecit Cyclopes Timotheus et Philoxenus, posset aliquis imitari [ir].

In eadem vero differentia et tragoedia et comoedia separata est: haec enim peiores, illa meliores imitari vult quam ii qui nunc sint [Ver fiel traducción].

III De convenientia et differentia inter Tragoediam et Epopoeiam

Praetera vero in his tertia differentia est, ut singular haec imitaretur aliquis. etenim in iisdem et eadem imitari licet interdum quidem exponentem vel aliud quippiam factum, ut Homerus facit, vel ut eundem et non se immutantem; vel omnes ut agents et molientes aliquid, quos imitantur [ir].

Iam vero in tribus his differentiis imitatio est, ut dicebamus in principio, tum in quibus, tum quae, tum quomodo. quare in una quidem parte idem erit imitator cum Homero Sophocles, imitantur enim ambo bonos, in altera vero cum Aristophane, molientes enim aliquid et agents ambo imitantur [ir].

Unde et dramata ipsa appellari quidam dicunt, quod imitentur agents. quamobrem sibi vindicant et tragoediam et comoediam Dorienses, comoediam quidem Megarenses, et qui hic sunt, tanquam in ipsorum democratia natam, et qui sunt ex Sicilia : inde enim Epicharmus poeta multo prius quam Chonnides et Magnetes. et tragoediam aliqui eorum qui sunt in Peloponneso, ducentes a nominibus signum: hi enum comas pagos appellare se dicunt, Athenienses vero demos, quasi comoedi non a κ ω μ ά ζ ε ι ν dicti sint, sed nominate ab errore illo per per pagos ex urbe, et facere ipsi quidem ostendunt se dicere δρᾶν, Athenienses vero πράττειν.

1448b Ac de differentiis quidem imitationis, et quot et quae sint, tam multa dicta sint [ver traducción fiel]

IIII Definitio Tragoediae

Videntur autem genuisse in universum poeticam causae duae, atque ipsae naturales. nam imitari insitum hominibus a pueris est, et hac re differunt ipsi ab aliis animalibus, quod homo est animal maxime accommodatum ad imitandum, et perceptiones faciunt primas per imitationem, et gaudent omnes rebus imitatione expressis. signum autem huius rei est id quod contingit in operibus opificum : quae enim ipsa moleste cernimus, horum imagines exactissime expressas dum spectamus gaudemus, ut ferarum formas abiectissimarum et cadaverum. ac signum huius rei etiam est, quod discere non solum philosophis iucundissimum est, sed etiam aliis similiter, qui tamen parum eius participes sunt : ob id enim gaudent cernentes imagines, quia contingit spectantes discere et ratiocinari quid unumquodque sit, ut hunc illum esse ; quoniam nisi contigerit eum prius vidisse, non propter id quod imitatione expressum est efficiet voluptatem, sed propter artificium aut colorem aut talem aliquam causam [ver análisis].

Verum cum secundum naturam sit in nobis ipsum imitari et harmonia et numerus (nam metra particulas esse numerorum manifestum est), a principio, qui natura apti erant ad haec ipsa maxime, paulatim promoventes genuerunt poesim ex iis quae subito dicebantur [Ver traducción fiel].

Divisa autem est secundum proprios mores poesis : nam grandiores honestas imitabantur actiones ac huiusmodi hominum, humiliores vero malorum, facientes primum vituperationes, quemadmodum alteri hymnos et encomia. atque eorum quidem qui ante Homerum fuerunt, nullius possumus nominare poema tale : verisimile autem est multos esse. at ab Homero exorsis licet, ut est illius Margites et talia. quibus secundum id quod conveniebat, iambicum accessit metrum. itaque et iambicum vocatur nunc, quod [et] in hoc metro convicia inter se exercebant ; et fuerunt ex priscis alii quidem heroicorum, alii vero iamborum poetae.

Quemadmodum autem et in gravibus maxime poeta fuit Homerus (solus enim fuit non solum quia bene, sed etiam quia imitationes dramatice fecit), sic et comoediae figuras primus submonstravit, non vituperationem sed ridiculum dramate complectens : nam Margites proportionem habet, ut Ilias et Odyssea ad tragoedias, sic et ipse ad comoedias [ir].

1449a Cum autem apparuisset tragoedia et comoedia, qui ad utramque poesim ferebantur secundum propriam naturam, partim quidem pro iambicis comici facti sunt, partim vero pro epicis tragici, quia maiores et honoratiores figurae essent hae quam illae.

Ac considerare quidem utrum sufficienter se habeat iam tragoedia in formis ipsius necne, tum si res ipsa per se iudicetur, tum ad theatra, alia ratio est.

Nata igitur est a principio ex tempore et ipsa et comoedia, et una quidem ab iis qui dithyrambum canebant, altera vero ab iis qui phallica, quae praetera etiam nunc in multis civitatibus manent legibus constituta, paulatim aucta est, producentibus quantum ipsius factum est manifestum. et multas mutationes cum habuisset tragoedia, conquievit, quia consecuta est suam ipsius naturam.

Ac histrionum multitudinem ex uno ad duos primus Aeschylus produxit, et ea quae ad chorum pertinent minuit, et orationem primarum partium instituit ; tres autem, et scenae ornamentum, Sophocles. praetera magnitudo ex parvis fabulis et locutione ridicula, propterea quod ex Satyrico mutata est, tarde granditatem habuit. ac metrum ex tetrametro iambicum factum est. nam primum tetrametro utebantur propterea quod satyrica et magis saltatoria erat poesis. locutione autem nata, ipsa natura proprium metrum invenit. maxime vero sermoni accommodatum omnium metrorum iambicum est. signumque huius rei est, quod plurima iambica proferimus in collocutione, quam, in vicem habemu, hexametra vero raro, et exeuntes ex accommodata sermoni harmonia.

Praetera vero episodiorum multitudines, et alia ut singula se habent, ornata esse dicuntur. ac de his quidem tam multa a nobis dicta sint: plura enim fortasse dicenda essent, si singula essent explicanda.